به گزارش قدس آنلاین: هنوز آسمان به سرخی شفق ننشسته است. دیگر از همهمه جمعیت شبانگاهی خبری نیست. ولی برخورد جاروهایی که همزمان بر فرشها می‌خورد، خود همهمه‌ای مواج ایجاد می‌کند. نظم و همزمانی در حرکت جاروها و خوردن بر فرشها، گویی موسیقی طبیعی خو گرفته در حرمی است که دل ما از روز ازل به ضریحش گره خورده است.

فراشان حرم رضوی، گاهی جارو به دست‌اند و گاهی با پَر از روضه منوره غبارروبی می‌کنند و گاه فراشی چراغ خطبه‌خوانی در دست، جلوی رواق‌ها می‌ایستد.

هنوز صدای نقاره خانه بلند نشده است و من از فرصت استفاده می‌کنم تا با کاهش ازدحام جمعیت زائران به روضه منوره رفته تا به ضریح امام رضا(ع) نزدیک شوم. نه دیگر ایوان طلا به چشمم می‌آید و نه پنجره فولادی که فراشان مشغول برق انداختن گره‌های مشبک آن هستند و نه حتی جرعه آبی از سقاخانه اسماعیل طلا می‌نوشم. فقط می‌خواهم سریع برسم. تنها به ۴ گلدان بالای ضریح مطهر فکر می‌کنم. گلدان‌هایی که روزانه گل‌هایش تعویض می‌شود.

غبار از صحن و سرایت می‌زداییم

شمیم گل‌های رز، گلایل، داوودی، شب بو و مریم لابه‌لای عطر و عود و اسپندی که در حرم مطهر سوزانده می‌شود، گم می‌شود. گل‌هایی متنوع که یک روز در میان توسط سر کشیک خدام و خدمه فراش حرم یار تعویض و گل‌های تازه جایگزین آن‌ها می‌شود و من ‌امیدوارم امروز با تعویض این گل‌ها توسط خدام و فراشان، یکی نصیبم شود.

ولی امروز باز هم نصیبی نیست. از ۸۵۰ شاخه گلی که روزانه توسط فراشان، در حرم امام رئوف جایگزین گل‌های قبلی می‌شود، یکی هم نصیب من نمی‌شود.

در گوشه‌ای از حرم مطهر، بانوان خدام به تکاپو افتاده‌اند. معلوم می‌شود در بیتوته شبانه مادری، فرزند خردسالش، در خواب شبانه بی‌اختیار شده و فرشی که خوابگاه کودک بود، حالا نیازمند شست‌وشو شده است. با آمدن تعدادی از فراشان حرم امام رضا(ع)، به زودی فرش آلوده با سرعت توسط فراشان تطهیر و از آلودگی پاک می‌شود.

قرن‌ها خدمت‌رسانی منظم از صفویه تا کنون

فراشان آستان نورانی امام رضا(ع) همگی تحت اداره فراشان آستان خدمت می‌کنند.

محمد قلندریان، رئیس اداره فراشان حرم مطهر رضوی به سابقه تاریخی این اداره اشاره کرده و توضیح می‌دهد: در وقف‌نامه‌هایی مثل طومار علیشاهی که از زمان صفویه به ما رسیده، اشاراتی به خادمان و فراشان حرم مطهر شده است و در حدود سال ١٠٠٨ هجری قمری اسنادی از خدمه‌هایی مثل عودسوز وجود دارد. پس از انقلاب اسلامی و با گسترش فضاهای زیارتی و ساخت رواق‌های جدید، فضای خدمتی اداره فراشان هم توسعه یافت و هم‌ اکنون محدوده خدمتی از بالاسر حضرت شروع و رواق‌های دارالسیاده، دارالنور، دارالولایه، دارالهدایه و رواق‌های زیرسطحی مثل دارالحجه، شیخ طوسی و شیخ حر عاملی و حضرت معصومه(س) را شامل می‌شود.

رئیس اداره فراشان حرم مطهر رضوی می‌گوید: کار اداره فراشان تنها تطهیر، بازگشایی مسیر تردد، انتقال اشیای پیدا شده و هدایت زائران پیدا شده نیست. کار این اداره بسیار گسترده است. آماده‌سازی صفوف و اتصالات زائران برای اقامه نماز جماعت در صحن و حیاط‌ها تنها یکی از کارهاست. اولویت کاری ما تطهیر حرم مطهر، رفع نجاسات و بازگشایی مسیر است. همچنین در مراسم آیینی صفه که در هر صبح و شام برگزار می‌شود که اجرا و چیدمان روحل و قرآن و شمع‌دان‌های آن با فراش‌هاست. مراسم خطبه‌خوانی در فصول سرد سال که در دارالحجه برگزار می‌شود هم زیر نظر فراشان اجرا می‌شود و خادمان این بخش در کنار سایر خادمان حرم امام مهربانی‌ها خدمت‌رسانی می‌کنند. بخش آینه  رضوان هم که زیر نظر اداره فراشان است خدمات پرداخت ضریح، پنجره‌های نقره و فولاد حرم مطهر و اماکنی مثل خواجه‌ربیع را به ‌عهده دارند. همچنین بخش زلال رضوان که از سال ۱۳۹۵ مسئولیت برپایی نماز در رواق‌ها، صحن‌های مرکزی و پیرامونی را به‌عهده‌ دارند، زیر نظر اداره فراشان است.

او اضافه می‌کند: خدمات تنظیف و غبارروبی فرش‌ها در رواق های اماکن متبرکه رضوی مداوم و در طول شبانه‌روز بررسی می‌شود و حتی اگر فرشی در مسجد صدیقی‌ها، مسجد ملاهاشم و رواق غدیر نیاز به تطهیرداشته باشد، سریعاً انجام می‌گردد البته به جز موارد خاص همچون تطهیر که باید فرش سریع طهارت شود.

خدمت شبانه‌روزی ۷۵۰ فراش

قلندریان از سختی کار مضاعف خادمان فراش هم می‌گوید. به ویژه در ایامی که بر تعداد زائران حرم مطهر افزوده می‌شود. ماه‌هایی همچون محرم و صفر که علاوه بر زائران، دسته‌های عزاداری از مناطق مختلف شهر و حتی شهرها و روستاهای دیگر کشور نیز به حرم امام رضا(ع) مشرف می‌شوند و یا در ایام نوروز که مردم دوست دارند، سال نو را در حرم مطهر رضوی تحویل کنند.

رئیس اداره فراشان حرم مطهر رضوی در این باره توضیح می‌دهد: در ایام و مناسبت‌های خاص که تشرف پرشور زائران به حرم مطهر افزایش می‌یابد، ناچاریم میزان حضور نیروهای اداره فراشان حرم مطهر رضوی را نیز افزایش دهیم. بنابراین برخی از نیروهای اداره فراشان در این ایام به صورت کمکی و موقتی در حال خدمت هستند.

او ادامه می‌دهد: تعداد کل فراشان ٧۵٠  نفر به صورت شبانه‌روزی خدمت می‌کنند که از این تعداد ٧٢ نفر فراش رسمی موروثی و حدود ۴٨٠ نفر نیروی افتخاری و بقیه نیروی تشرفی هستند. نیروهایی که از هر صنف و رده شغلی و تحصیلی در میان آن‌ها وجود دارد و هیچ تفاوتی در نوع و کیفیت خدمت آنها وجود ندارد.

کاش جاروکشی صحن نصیبم می‌شد

خدمت به زائران بارگاه رضوی افتخاری است که خادمان آستان مقدس امام رضا(ع) به آن می‌بالند و آن را توفیق می‌دانند. توفیق خدمت به حضرت امام رضا(ع) و زوارش. جایی که نشان فلزی چسبانده شده بر سمت چپ روی قلب لباده مشکی‌ معیار خادمی نیست. مهم نیت است که به همه کارها روح می‌دهد. خادمان فراش حرم معتقدند بی‌حساب و کتاب به کسی اجازه خدمت در بارگاه حرم رضوی داده نمی‌شود و هر کسی باید نشان دهد که لیاقت این توفیق را دارد. و من می‌بینم که اینجا در آستان قدس رضوی، مزد هر نوع خدمتی، گوشه چشم عنایتی است که حضرت به خادمانش دارد و نه مزدی که از اداره فراشان یا سایر بخش‌های خدمت می‌گیرد. شاید به همین دلیل است که استراحتگاه فراشان در کشیک‌های هشتگانه در رواق‌های حوالی روضه منوره است. فراشان که از قدیمی‌ترین خدمه بارگاه منور رضوی هستند، محل استراحتشان نیز به خوابگاه ابدی حضرت نزدیک‌تر است.

قلندریان به موقوفات فراشان هم اشاره کرده و می‌گوید: همانند سایر بخش‌های حرم مطهر، بخش فراشان هم موقوفاتی دارد که از قدیم به یادگار مانده و به این موقوفات اضافه هم می‌شود. موقوفات مهدی قلی خان قرائی، محمدباقر سمنانی، مهرجان بیگم در اماکن مختلف حرم و با کارکردهای روضه خوانی، کمک به فقرا و... در حال فعالیت هستند.

عرشیان‌ جاروکش مشتاق دربار تو اند

اگر چه اکنون ماشین‌های شستشوی زمین‍شور و نظافت‌کننده‌های مکانیکی در حرم مطهر به خدمت گرفته می‌شود، ولی پاکیزگی فرشهای رواق‌ها به صورت نمادین هم که شده، هر سپیده دم هنگام طلوع خورشید توسط جاروهای فراشان انجام می‌شود.

اینجا زیر تیغه‌های خورشید، نمی‌توان ساعت‌ها نشست اما زیر سایه خورشید رضوی چرا. اگر چه خورشید گنبد مینا، ثابت است، اما گروه زیر سایه خورشید یک جا ماندگار نیست. نه فقط تنها در حرم، بلکه در کل ایران در گردش است و به کورترین و تاریک‌ترین سرزمین‌های ایران سرک می‌کشد تا آفتاب خورشید حرم، محروم ترین بخش‌ها را هم روشن نگه دارد. حالا با نزدیک شدن به دهه کرامت، اداره فراشان در تدارک سفر است. سفر کاروان‌های زیر سایه خورشید. سفر برای عیادت از بیماری و یا رفتن به آسایشگاهی در شهری دور و یا گلریزان برای دربندی پشت میله‌های زندان.